In april van vorig jaar verbonden we tussen Diest en Scherpenheuvel-Zichem de eerste meander opnieuw met de Demer. We creëerden ook een drempel in de rivier en maakten een visvriendelijke verbinding tussen de Demer en het lokale grachtenstelsel. Het zijn nog maar de eerste ingrepen in een groot project, maar toch zien we een jaar later al positieve resultaten.
Het eerste goede nieuws uit het projectgebied Vinkenberg kregen we al een paar maanden na de aansluiting van de meander (een oude rivierbocht) en het grachtenstelsel. In september onderzocht Natuur en Bos van de Vlaamse overheid hoeveel vis er aanwezig was. Er bleken tientallen exemplaren van acht verschillende inheemse soorten rond te zwemmen.
“Vooral de aanwezigheid van heel wat jonge kopvoorn was fenomenaal”, vertelt Chris Van Liefferinge, visserijdeskundige bij Natuur en Bos. “Die soort heeft zuurstofrijk water en een natuurlijke omgeving met voldoende variatie nodig om zich voort te planten. Het is nog te vroeg om er cijfers op te plakken, maar ik ben ervan overtuigd dat we met elke aangesloten meander en nieuwe visverbinding de natuurrijkdom zullen zien toenemen.”
Herstel van het grondwater
De ingrepen in de Demervallei moeten ook de verdroging tegengaan. Drempels, meanders en vistrappen zorgen voor een tragere afvoer en een hoger waterpeil in droge periodes. In Vinkenberg ligt er nu één van elk en ook daar zien we de eerste effecten van volgens Bart Van der Aa, projectleider bij Natuur en Bos: “We meten doorlopend de grondwaterstand in de Demervallei. Na één jaar zien we dat het peil zich in Vinkenberg begint te herstellen. Het zijn nog vroege resultaten die we verder moeten opvolgen. Maar vergeleken met de rest van de vallei is er toch een positief effect, los van weersinvloeden.”
Een levende rivier
In Vinkenberg is er voldoende ruimte om de Demer in alle veiligheid vrij spel te geven. Het proces van erosie en afzetting boetseert er mee aan natuurvriendelijke oevers en een meer gevarieerde bedding. Bart Van der Aa: “De Demer heeft hier al een stuk oever uitgesleten waar ondertussen een eerste succesvol broedgeval van ijsvogel is. De meander en de drempel veranderen het stroompatroon en zo ontstaan er diepere poelen en ondiepe stroomversnellingen. Vissen zoals de kopvoorn en serpeling leggen hun eieren in die stroomversnellingen omdat ze voor voldoende zuurstof zorgen en het fijne slib wegspoelen. Er is ook spontaan een klein eilandje ontstaan. Dat kan ook weer een ecologische meerwaarde vormen. Ik ben dus wel benieuwd of dat eilandje zal blijven en begroeid raakt.”
Europese steun
De werken in Vinkenberg kaderden in het Europese LIFE-project Belini. Met dat project bundelen acht Belgische partners de krachten om de waterkwaliteit in het Zenne-, Dijle- en Demerbekken te verbeteren. Ze nemen tal van maatregelen die bijdragen tot een verbeterde biodiversiteit en die het overstromingsrisico beperken.
LIFE Belini wordt uitgevoerd in opdracht van de Europese Commissie binnen het LIFE Integrated Projects-programma.
